Het groote tafereel der dwaasheid
.
Herdruk van de spotprenten uit 1720. Te bestellen op de volgende website.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
HET GROOTE TAFEREEL DER DWAASHEID, Vertoonende de opkomst, voortgang en ondergang der Actie, Bubbel en Windnegotie, in Vrankryk, Engeland, en de Nederlanden, gepleegt in den Jaare MDCCXX[=1720].
Zynde een Verzameling van alle de Conditien en Projecten Van de opgeregte Compagnien van Assurantie, Navigatie, Commercie, &c. in Nederland, [..]. “Gedrukt tot waarschouwinge voor de Nakomelingen, in ’t noodlottige Jaar, voor veel Zotte en Wyze. 1720” [=Amsterdam, ca. 1720]
Early 18th-cent. gilt panelled calf, both covers with central gilt ornament surrounded by double gilt floral borders (the outer border incorporating animals & human figures) with gilt crown & large gilt fleuron oblique on each corner of the inner panel, gilt ribbed spine.
Atlas Van Stolk 3452. Muller 3535. Kress 3217. Sabin 28932: “This great Theatre of Folly, representing the origin, progress, and downfall of the South Sea Bubble in France, England, and Holland, is an exceedingly curious collection of emblematical plates and caricatures on the scheme of J[ohn]. Law and the Mississippi Company and the imitations of it in Holland, with their fatal results [..]”. Famous print-series (of which the number of text-leaves & plates varies in almost all copies) ridiculing the stock-jobbing caused by the Scottish economist John Law (1671-1729) bound in a beautiful early 18th-cent. “mirror-binding”.
Comprising i.a. “Floraes Gecks-Kap of Afbeeldinge van’t wonderlijcke Iaer van 1637 doen d’eene Geck d’ander uytbroeyde, [..]” (ca. 41 x 52 cm.); “Pasquins Windkaart op de Windnegotie Van ’t Iaar 1720” (ca. 51,5 x 43 cm. Outer part of the image torn off); “De Verwarde Actionisten Torenbouw Tot Babel” (ca. 35 x 40 cm.); “De Vervallen Actionisten, Hersteld, Door Den Triompheerden Arlequin” (ca. 28 x 34 cm.); “Lovisiana by de Rivier Missisippi” (ca. 18 x 15,5 cm.) & “Toverkaart of Geneesmiddel der Wind-breuken vant Zuid west en de Uitvaart van Cartouche” (ca. 30 x 36,5 cm.).
Lacks probably a few engravings. With defects (spine-ends sl. dam./ chipped, binding sl. rubbed/ worn, several engravings dam./ torn on folds, outer part of 1 engraving missing, blank margin of 2 engravings partly torn off, outer margin of 1 engraving dam./ torn (a few letterpress letters missing), a few engravings sl. stained, occ. sl. foxed/ browned), but altogether in an acceptable condition.
Kort gezegd steekt Het groote tafereel der dwaasheid de draak met de handel in aandelen, waarvan de waarde op niets was gebaseerd. Vergelijkbaar met de internetbubbel van de jaren negentig van de 20e eeuw. De economie van West-Europa in het begin van de 18e eeuw was slecht en leende zich in 1719 goed voor de speculatieve handel in aandelen, destijds genaamd "acties". De aandelenhandel was de actiehandel en iemand die handelde in aandelen was een actionist. De belangrijkste aandrijver van de actiehandel was de Schotse econoom John Law (1671-1729), wiens portret dan ook voorkomt in elk exemplaar van Het groote tafereel der dwaasheid.
Op het toppunt van zijn rijkdom, als gevolg van het feit dat velen maar al te graag wilden beleggen in de waardeloze "acties", was John Law de rijkste man van Frankrijk. In Parijs was de Rue Quincampoix het centrum van de aandelenhandel.
Maar zoals te verwachten was, kelderden de koersen dramatisch. De "actionisten" waren hun geld kwijt en John Law ook. Hij stierf verarmd in 1729 aan een longontsteking.
Het groot tafereel der dwaasheid is een fantastische reactie van schrijvers en illustratoren op de onnadenkendheid van hun tijdgenoten. Met talloze satirische gedichten, sommige buitengewoon scherp en veroordelend en met gemiddeld 74, vaak uitslaande gravures, net zo scherp satirisch van aard. Eén gravure toont een ruimte die vergeleken kan worden met de huidige aandelenbeurs, waar een banner is te zien met daarop de vele zaken waarin men kon handelen. Bijvoorbeeld in de Zuidzee (ter verduidelijking: alsof men aandelen Atlantische Oceaan zou kunnen kopen).
De UB (Radboud universiteit Nijmegen) bezit zeven exemplaren van Het groote tafereel der dwaasheid. Drie daarvan zijn gebonden in opvallend fraaie contemporaine boekbanden. Dat zegt ook iets over de waarde van de inhoud en het belang dat de eigenaars hebben gehecht aan de inhoud van deze zeker niet goedkope boeken. Papier was al niet goedkoop, de gravures waren zeker niet goedkoop en dit soort luxe boekbanden zorgden natuurlijk voor een totaalprijs die de gewone man niet kon betalen.
Dit exemplaar is afkomstig van de Amsterdamse Dubbelwiegevoetbinderij. Doordat het werk zo gecompliceerd in elkaar zit (voor een binder tenminste) had het vermoedelijk zin om het gebonden en wel op de markt te brengen. De uitgeversband was toen natuurlijk niet wat het nu is: elk exemplaar met de hand gemaakt en vermoedelijk met slechts enkele op voorraad. Wanneer de voorraad uitverkocht was, liet men opnieuw een of enkele exemplaren binden en daarom is het decor ook vaak heel verschillend. Het lijkt typerend te zijn voor Nederland in de late 17e en vroege 18e eeuw voor uitgevers om juist luxe exemplaren met veel prenten in luxe banden te laten steken: zoiets is van andere landen onbekend. De Amsterdamse Dubbelwiegevoetbinderij is bij de meeste van die projecten betrokken geweest (al zullen het er niet veel zijn geweest, want het was een hele investering). Blaeu is er vermoedelijk met zijn Atlas mee begonnen. In een advertentie biedt hij die ook gebonden aan, in perkament of in fluweel.
Inhoud van dit exemplaar:
Titelpagina
Tytel-print
Conditien van de compagnien van Commerce (25 pagina’s)
De windhandel of bubbels compagnien – Blyspel (52 pagina’s)
Verzameling van Gedichten (31 pagina’s)
Papegaay of actie-kaart (8 pagina’s)
Copye van een brief (9 pagina’s)
Prenten (70 stuks):
John Law
Grafkelder der verongelukte actionisten
De waereld is een speeltoneel
De windkoopersmet wind betaald, of de laaste zal blyven hangen
Kermis wind-kraamer en grossier
De windverkopers of windvangers, die door wind verliezen geld en goed
Nieuwe en nette aftekening van de door gravinge etc.
De vrije heerlykheden van Emmenes Baren en Soest
Op en ondergang der actionisten – Het Thuilleriece hof
Verklaaring van ’t klyne tafereeltje – Atlas
By veele zit de kei in ’t hooft om dat men in de wind gelooft
Verslag der wind & negotie
Quincampoix in duigen
De eklips der zuider zon doet veele in ’t duister zitten veroorzaakt door de onpolitike
Rue Quinquempoix en lánnee 1720
Bombario, o dood, gewaart geen vrind van Law toen gy Paus Clemens schoot
Monument consacré a la posterité en memoire de la folie incroyable etc
De verslagen actionist in de stoel met riniels etc.
De zuidzee compagnie door wind in top gerezen
Der grosse versammelplatz der winverkäuffer a. 1720
De inbeelding heersseres van ’t rookverkopers-gild
Law als een tweede don-Quichot, op sanches graauwtje zit den spot
Stryd tuszen de smullende bubbel heeren en de aanstaande armoede
Monument consacré a la posterité en memoire de la folie incroyable etc.
4 ingeplakte kaarten: Bombario – Nacht-Wind – Actie Doctor – Directrice
4 ingeplakte kaarten: Verhens beker – rector magnificus – bedekte blaaskaak – lapis zoekers
Schyn bedriegt
Windnegotie op zyn zegekar
De vervallen actionisten hersteld door den triompheerden arlequin
De verwarde actionisten torenbouw tot Babel
De Viaantsche tol-poort
Spiegel der reden voor de wanhopende actionisten
De malle actionistennaar Vianen of ’t peperland
De opgehulde actionisten in hun eer en aanzien gesteld
Waare afbeelding van den vermaarden heer Quinquenpoix
Des waerelds doen en doolen, is maar een mallemoolen
Het actiescheepjen, omgeslingerd op de baren
De ridder van het gilde kalf
Vonnis van Apol over de bubbels
De schynschoone actie-sphinx springt hier zich zelven dood
De bubbel jonge op de jagt
Bronwater of geneesmiddel voor de zieke actionisten
De kornet van vuil gewin of wortel en besse postiljon
De lachende Ezopus
De nuttige en nuttelooze koopman
De laggende Law, de treurende actionist
De stropende actie-valk
De begeerlykheyt zoekt de fortuin t’achterhalen of voor by te loopen
Nieuwjaars geschenk geldgodin Pecunia
Een schoone lotkrans deels onse actie winkel
Koning en koningin van de Missisippi
De meerman van ’t Noorder Gewest
Missisippi of ’t wydbefaamde goudland
Afbeeldinghe van ’t zeer vermaarde eiland Geks-Kop
Des kladpapieren waerelds vuur in as verkeerd
Vasten avonds vreugde krans en toneel stuk
De verreeze Frederik Hendrik ouwerwets patroon der verkeerde barmhertigheid
Opkomst, midden en geen eynde van den doortrapte Jan Lauw
De stervende bubbel-heer in den schoot van madame compagnie
Anatomie der wind-negotie of bombario voor den drommel
Gedenkboog ter begraafplaats der uitgeteerdeactionisten
Harlekin en bombario in den rouw
Lovisiana by de rivier Missisippi
Baal of de waereld in maskerade
kaartspel
De actiewereld op haar einde
Een schoone loftkrans deels onse actie-winkel – madame Law
Floraes Gecks-kap
De winst-got uytgebuldert hebbende laat niet dan rampen na
Jacques III pretendent d’Angleterre
Kaartspel A t/m S
Prijs voor dit boek: € 3.500 KOOP NU !
(kijk hier voor een recente veilingopbrengst)